Forceren tot Regeren — Over Politieke Versnippering en de Zetelboete

In de huidige Nederlandse politiek is bestuurbaarheid steeds vaker het slachtoffer van politieke versnippering en strategisch gedrag. De grote diversiteit aan partijen in de Tweede Kamer maakt het vormen van stabiele meerderheden complex, traag en vaak ineffectief. Kabinetten vallen regelmatig ver voor het einde van hun termijn, met als gevolg een land dat zich in een staat van politieke verlamming bevindt — juist op momenten dat daadkracht nodig is.

Waar een val kort voor verkiezingen soms logisch of zelfs onvermijdelijk is, wordt het problematisch wanneer regeringspartijen uit strategisch gewin bewust vroegtijdig de stekker eruit trekken. Het lijkt soms alsof regeren ondergeschikt is geraakt aan het najagen van media-aandacht, peilingswinst en persoonlijke carrièrebelangen. Dit gedrag schaadt niet alleen het vertrouwen van de burger, maar ook de structurele werking van de democratische rechtsstaat.

De Zetelboete als Remedie

Om dit probleem te adresseren stel ik een zetelboete voor. Het idee is eenvoudig: wanneer een partij die deelneemt aan de regering verantwoordelijk is voor het vroegtijdig laten vallen van een kabinet — dat wil zeggen: vóór 3/4 van de termijn (circa 3 jaar) is verstreken — verliest die partij bij de volgende verkiezing 20% van haar behaalde zetels. Deze worden verdeeld onder de overige partijen op basis van hun verkiezingsresultaat.

Deze maatregel is bedoeld als een correctief instrument dat partijen forceren te regeren in plaats van te vluchten in populisme of conflict wanneer de peilingen gunstig staan. Alleen wanneer er sprake is van een fundamentele schending van democratische beginselen of mensenrechten, kan een partij via een juridisch traject ontheffing krijgen van de boete.

Is dit ondemocratisch?

Op het eerste gezicht lijkt dit voorstel te botsen met het principe van representatieve democratie. Maar democratie is méér dan alleen stemmen: het gaat ook over verantwoordelijkheid, stabiliteit en continuïteit. In een tijd waarin verkiezingen elkaar snel opvolgen, formaties maanden duren, en partijen zich liever profileren dan compromissen sluiten, dreigt het systeem vast te lopen.

De burger mag dan stemrecht hebben, maar als hun stem telkens opnieuw wordt genegeerd of verlegd in politieke machtsspelletjes, wordt de essentie van democratische representatie uitgehold. Democratie vereist daarom ook dat partijen regeren wanneer zij daartoe de kans krijgen — niet alleen dat zij worden gekozen.

Conclusie

De zetelboete is geen inperking van democratie, maar een versterking van bestuurlijke verantwoordelijkheid. In plaats van te gokken op peilingen of hun kiezers als speelstukken te gebruiken, zouden partijen weer gedwongen worden te doen waarvoor ze zijn gekozen: regeren, samenwerken, en moeilijke keuzes durven maken.

In een tijd van grote uitdagingen — klimaat, woningnood, migratie, geopolitieke instabiliteit — is stabiliteit belangrijker dan ooit. Niet door kiezers monddood te maken, maar door partijen opnieuw te herinneren aan hun democratische plicht: het land dienen, niet zichzelf.